موزه ملی افغانستان

موزه ملی افغانستان که از زمان ایجاد آن تا کنون نود سال می‌گذرد، تا قبل از جنگ‌های داخلی از گنجینه‌های مهم منطقه محسوب می‌شد. موزه ملی افغانستان برای بار نخست در سال ۱۲۹۷ خورشیدی در منطقه ای موسوم به باغ بالای کابل، تاسیس یافت و در آن زمان موزه کابل را به نام "عجایب خانه" می‌شناختند. در ابتدا، تنها بعضی از آثار تاریخی مثل قرآن‌های خطی و بعضی صنایع دستی و همچنین آثاری از جنگ‌های دروان استقلال افغانستان درآن نگهداری می‌شد.
برای نخستین بار در زمان امیر امان‌الله‌خان در سال ۱۳۰۳ خورشیدی موزه ملی افغانستان از باغ بالا به ارگ کابل انتقال یافت وتوسط امیر امان‌الله‌خان با حضور بعضی از شخصیت‌های مهم آن زمان رسما افتتاح شد.
بعدا در یکی از ماده‌های قانون اساسی گفته شد که دستگاهی برای تصدی حفریات یا کاوش آثار تاریخی و نگهداری آنها تاسیس شود. صلاحیت این کار به دوش وزارت معارف واگذار شد، تا کشف و حراست از آثار تاریخی و انتقال آنها به موزه ملی صورت بگیرد. برای انجام این کار دولت افغانستان با دولت فرانسه قراردادی امضا کرد. در آن قرارداد به دولت فرانسه حق داده شده بود که از دو اثر کشف شده مشابه، یکی را به فرانسه انتقال دهد.
احمدعلی کهزاد، تاریخ نگار و باستان شناس افغانستان، از جمله کسانی بود که در کنار کاوشگران خارجی در زمینه کشف بسیاری از آثار تاریخی افغانستان تلاش‌های فراوانی انجام داده است.
بعد از سقوط رژیم شاه امان الله خان موزه ملی مورد چپاول قرار گرفت و شماری از آثار آن به یغما رفت.
در زمان نادرخان، پدر ظاهرشاه، بعضی از آثار باقی مانده ازموزه ملی به روبروی کاخ دارالامان - منطقه ای که در حال حاضر موزه ملی افغانستان در آنجا است - انتقال یافت.
در دوره حکومت محمدظاهر شاه موزه ملی افغانستان عضو سازمان علمی، و آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) شد.
آثار خطی شاعران بزرگ زبان فارسی، هفت اورنگ عبدالرحمان جامی، هفت پیکر نظامی گنجوی، هشت بهشت و لیلی و مجنون امیر خسرو دهلوی که در سال ۸۹۹ هجری کتابت و تذهیب شده بودند، بخشی از آثار ادبی موزه را شکل می‌داد.
بوستان سعدی به خط میرعماد، خطاط معروف عصر تیموری، دیوان میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی که از طرف امیر بخارا به امیر حبیب الله، پادشاه افغانستان، اهدا شده بود، دیوان حافظ به خط میر محمد محسن که برای سلطان حسین بایقرا نوشته شده بود و چند اثر مهم دیگر نیز از جمله آثار گرانبهای بخش ادبی و هنری موزه بود.
در زمان محمد داوود خان، موزه ملی افغانستان به یک گنجینه مهم منطقه تبدیل شد.
یکی از ویژگی‌های مهم موزه ملی افغانستان آبدات تاریخی است که در خاک افغانستان کشف شده است. بعد از از انقلاب ثور 1357 و آغاز خشونت‌های داخلی در افغانستان از موزه ملی افغانستان به حیث سنگر جنگ استفاده شد. به همین ترتیب، در زمان رژیم طالبان در کابل هر نوع مجسمه‌ای را کفر آمیز می‌پنداشتند و می‌شکستند.
آقای "عمر خان مسعودی"، از مسوولان موزه کابل، کسی بود که با سعی و تلاش شخصی خود در دوران جنگ‌های میان گروهی مجاهدان و دوره طالبان، بیش از بیست هزار اثر موزه را به مکان‌های امن منتقل کرد، تا از بین نرود. وی در سال ۱۳۸۴ جایزه "شاهزاده کلاوس" هلند را به خاطر نجات دادن آبدات تاریخی موزه ملی افغانستان کسب کرد.
بعد از سقوط رژیم طالبان و آغاز حکومت منتخب در کابل دولت افغانستان با کمک جامعه جهانی، تلاش برای احیای دوباره موزه ملی را آغاز کرد و موزه با هزینه ۳۵۰ هزار دلار مجامع جهانی بازسازی شد و تلاش برای بازگراندن آثار به یغما رفته از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان که اکنون مسوولیت موزه را به عهده دارد، صورت گرفت. در این اواخر با کمک یونسکو شماری از آن آثار از کشورهای اروپایی دوباره به موزه ملی افغانستان بازگشته، اما هنوز شماری هم در موزه‌های کشور‌های غربی نگهداری می‌شود.
کارشناسان به این باورند که با وجود همه تلاش‌های انجام شده، موزه ملی افغانستان هنوز به رونق پیش از سال‌های جنگ نرسیده است