ذخاير كشف شده نفت و گاز افغانستان

نفت و گاز افغانستان

افغانستان کشوریست که ازنگاه داشتن معادن ومنابع زیرزمینی از کشورهای نسبتآ غنی به شمارمیرود وپژوهشهایی که دراین باره صورت گرفته است نشان میدهند که افغانستان از ذخایرکافی معدنی برخورداراست.

اما بیشتراین منابع به خصوص منابع نفت وگاز بنا بر مشکلات داخلی کشور در 30 سال اخیر از جمله جنگ و اقتصاد ضعیف، دست نخورده باقی مانده است وزمینه برای هیچگونه فعالیتی دراین مورد مهیا نبوده است اما اکنون که حکومت افغانستان تا اندازه ای ازثبات نسبی برخورداراست تاحدی زمینه استخراج وبهره برداری از منابع طبیعی ومعادن نیزمهیاشده است .

بر بنیاد اطلاعاتی که ازسوی وزارت معادن نشر شده است افغانستان تا چهارسال پیش تنها در مورد پنج درصد از مواد معدنی و ده درصد از منابع نفت و گاز خود آگاهی داشته است اما از چند سال بدینسو حکومت افغانستان تلاش کرده است با کمک جامعه جهانی آگاهی اش را دراین باره افزایش دهد و دقیقا بداند چگونه ذخایری و در کجای کشور وکدام ظرفیتها وجود دارند.

بنا برهمین تلاشها بود که وزارت معادن برای بررسی معادن ومنابع کشور چهارسال پیش با بخش زمین شناسی اداره فضایی ایالات متحده امریکا (ناسا) قراردادی را امضاءکرد و براساس این قرارداد، کارشناسان ناسا، تحقیقات ژئوفیزیکی هوایی را درساحهء جغرافیای افغانستان انجام دادند این بررسی که در ارتفاع سه صد کیلومتری فضای افغانستان انجام شد تمامی ساحات افغانستان را به غیر از ولایات بدخشان و نورستان به دلیل کوهستانی بودن آنها و ولایت ارزگان به دلایل امنیتی، و نقاط صفری مرزی که بنا بر قانون بین المللی باید ازسوی دوکشورهم مرز صورت بگیرد/ دیگر تمام بخشها ازسوی ناسا سروی شدند و دراین سروی هواپیماهای ناسا سیصد هزار کیلومتر در فضای افغانستان پرواز کردند وبا دقیق ترین وسایل معلومات را در اختیار وزارت معادن قراردادند اما بررسی معادن زیر زمینی افغانستان که قرار است در سه بخش جداگانه انجام شود به سی و چهار میلیون دالرنیازدارد که درصورت برابرشدن شرایط انجام خواهد شد.

اما چیزی که زیاد قابل ملاحظه است اینست که در این بررسی ها معلوم شد که منابع نفت وگاز افغانستان خیلی بیشتراز آنست که قبلآ پیش بینی شده بود چراکه نتایج بررسی های تازه نشان می دهد که منابع زیر زمینی نفت در شمال افغانستان، دوازده تا پانزده برابر و منابع گاز، پنج تا شش برابر بیشتر از برآوردهای قبلی است و این بررسی ها نشان داد که به اضافهء مناطق شمال افغانستان منطقه کتواز درولایت پکتیکا در شرق افغانستان وولایت هرات، در غرب کشور، دارای منابع زیر زمینی نفت است و ولایت هلمند در جنوب افغانستان منابع زیرزمینی نفت و گاز دارد ونتایج بررسی زمین شناسان اداره فضایی ایالات متحده امریکا موجودیت این منابع راصد درصد تایید کرده است با اینکه نمیتوان از بررسی های اداره سروی فضایی ایالات متحده امریکا به عنوان نتیجه آخری در منابع نفت وگاز کشوریاد کرد وتخمین میگردد که افغانستان دارای بیش از یکصد حوزه نفت وگاز باشد اما چیزی که تا کنون روشن شده است وقطعی است آنست که افغانستان تا کنون دارای پنج حوزه نفت خیزاست که دوحوزهء آن درشمال آمو،یک حوزه آن درهلمند،یک حوزه درهرات ویک حوزهء آن درکتوازولایت پکتیکا موقعیت دارند و درصورت بهره برداری تا سالهای زیادی میتواند باعث رشد اقتصاد کشورگردد.

گمان میرود که دولت نیز دراین بخش گامهایی را برداشته است چنانچه دراین اواخرسه حوزهء نفت خیز در شمال کشور در ولایت های جوزجان و سرپل به داوطلبی شرکتهای معتبرجهانی گذاشته شده است و وزیر معادن درسفر اخیرش به پنج کشور اروپایی وامریکا یی استخراج منابع نفت وگاز افغانستان را ازمرحلهء اکتشاف تا بهره برداری،به بیش ازیکصد شرکت بزرگ نفتی جهان پیشنهاد شده کرده است که شماری از شرکت ها با درنظرداشت شرایط افغانستان که باید تا هشتاد درصد ازعواید خالص شان را به حکومت افغانستان بدهند به این پروژه ها علاقمندی نشان داده اند وشماری از شرکت ها با جانب افغانستان تماسهایی نیز داشته است و قرار است ظرف یک ماه دیگر این شرکت ها پیشنهادهای خود را در زمینه سرمایه گذاری و استخراج نفت و گاز شمال افغانستان به دولت ارائه کنند.

پیشبینی های اولیه نشان میدهند که در سه حوزه نفت خیزشمال کشور بیش ازیک میلیارد مترمکعب گاز/وبیش ازده میلیون تُن نفت وجود دارد ودرصورت سرمایه گذاری دراین سه حوزه دولت افغانستان قادرخواهد بود که پس ازشش سال که کارهای مقدماتی وساخت پالایشگاه ها به پایان برسد،همه ساله درحدود یک میلیارد دالر درآمد بدست آورد ودربخش بودجه داخلی به خود کفایی برسد.

با توجه به اینکه مناطق شمال افغانستان درهشت سال گذشته ازامنیت برخورداربوده است سرمایه گذاری به روی منابع نفت وگازآن ظاهرآ نخستین گزینه برای بدست آوردن منابع درآمد در درازمدت برای دولت است ومیتواند نقطهء اتکای مناسبی برای اقتصاد افغانستان باشد.

با اتکأ به اطلاعات صفحهء انترنیتی "افغان جیولوجیست"

نخستین عملیات حفاری جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال 1956 میلادی انجام شده است بطوری که در سال1959منجر به اکتشاف میدان نفتی انگوت گردید. در فاصله سالهای1959تا1966پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوضه حفر گردید که باعث اکتشاف 3 میدان گازی بزرگ یتیم تاق(1960)خواجه گوگردک(1961)و خواجه برهان(1964)شد .اگر چه اطلاعات دقیق کشفیات این دوران در دست نیست اما ظاهرا از سال1966تا1981دست کم دو میدان نفتی کوچک , یک میدان گازی بزرگ (جرقدوق) و دو میدان گازی دیگر کشف شده است که عمدتا در بخش شمالغربی کشور می باشد.

بررسی های زمین شناسی نشان داده است که سه منطقه اصلی در کشور وجود دارد که سنگهای رسوبی از ضخامت زیادی برخوردارند و برای اکتشاف نفت و گاز دارای اهمیت می باشد . این مناطق شامل: حوضه شمال , حوضه جنوب غرب - حوضه آبریز رودخانه هلمند و منطقه کتواز در جنوب شرق است.

حوضه شمال که قراراست به زودی به داوطلبی به شرکتهای بزرگ نفتی جهان گذاشته شود، قسمتی از حوضه عظیم نفت و گاز آمودریا می باشد که از نظر میزان ذخیره در بین یکصد وپنجاه ودو حوضه نفتی و گازی کشف شده جهان در رده پانزدهم قرار دارد. این حوضه400هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان, ایران, ترکمنستان و ازبکستان گسترش دارد.

اما میدان های نفتی وگازی درشمال افغانستان که تثبیت هستند ومیتوانند برای بهره برداری به شرکت های بین المللی سپرده شوند قرارذیل استند.

1-میدان انگوت: این منطقه در شش کیلومتری شهر سر پل در قسمت فوقانی یک چین خوردگی با ارتفاع1002متر واقع شده است و در این حوضه تا کنون14چاه اکتشافی حفر گردیده است که به عنوان مثال چاه شماره8در عمق1080متری به نفت رسیده و مقدار استخراج آن 70 تن در روز تثبیت گردیده است.

ذخیره کلی این میدان در حدود4 میلیون تن ارزیابی شده است.

2- میدان آق دریا: این میدان در چهار کیلومتری شرق شهر سر پل در ولایت جوزجان و هشت کیلومتری میدان انگوت واقع شده است و اولین چاه اکتشافی در21 ماه می سال 1974در آن حفر گردید و ذخیره کلی این میدان در حدود 2میلیون تن برآورد شده است.

3 - میدان گازی خواجه برهان: این منطقه در35 کیلومتری جنوب شرقی شهر شبرغان واقع گردیده است و ذخیره کلی این میدان در حدود 4 تا 5 میلیارد متر مکعب تخمین زده شده است.

4- میدان گازی یتیم تاق: میدان گازی یتیم تاق یکی از بزرگترین میدانهای گازی منطقه شبرغان است و مجموع ذخیره آن در حدو20تا25میلیارد متر مکعب می باشد. در جریان حفاری چاه شماره4این میدان به دلیل عدم رعایت استانداردهای حفاری و عدم تعیین دقیق فشار داخلی مخزن، کلیه تأسیسات حفاری در اثر انفجار چاه منهدم گردید. این حادثه باعث آزاد شدن گاز و آتش سوزی گردید که قریب به یکسال ادامه داشت تا بالاخره باروشهای مختلف از جمله تزریق مواد و گذاشتن سرپوش فلزی آتش سوزی چاه مهارگردید.

5-میدان گازی خواجه گوگردک: این میدان در22کیلومتری جنوب شرقی شهر شبرغان قرار دارد و ذخیره کلی این میدان در حدود8/46میلیارد متر مکعب تخمین زده شده و بهره برداری از آن از 21اکتبر1967آغاز شده است. در سال1973 بیست وهشت حلقه چاه جهت استخراج و بهره برداری گاز دراین میدان حفر گردید و تا سال1975 به32حلقه افزایش یافت. بخشی از گاز تولیدی این منطقه از طریق خط لوله به شوروی سابق صادر می شد و بخشی دیگر از آن به کارخانه کود و برق مزار شریف منتقل می گردید. ذخیره گاز ترش خواجه گوگردک در حدود4/18میلیارد متر مکعب و گاز شیرین آن در حدود37تا38میلیارد متر مکعب ارزیابی شده است.

6-میدان گازی جرقدوق: این میدان در حوضه گازی شبرغان واقع شده است و ذخیره گاز آن41میلیارد متر مکعب تخمین شده است.

علاوه بر میدان های ذکر شده ، مناطق نفت و گاز خیز دیگری نیز در این ناحیه شناسائی شده اند که میتوان به حوضه دشت لیلی, حوضه آقچه, حوضه محمد جان خان دگر, حوضه بلخ, حوضه غورماچ,حوضه علی آباد, حوضه بازار کلی ,حوضه کلفت و حوضه جنگل کلان اشاره نمود.

بنا براین بر اساس مطالعات انجام شده میتوان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشوررا اعم از ذخایرکشف شده و کشف نشده که قابل استحصال می باشند را به صورت زیر تعیین نمود .

مجموع ذخایر کشف شده نفت 80 میلیون بشکه

مجموع ذخایر نفت قابل استحصال300میلیون بشکه بهمراه145میلیون بشکه نفت سنگین

مجموع ذخایر کشف شده گاز درحدود5تریلیون فوت مکعب

مجموع ذخایر قابل استحصال گاز در حدود9/6تریلیون فوت مکعب

با توجه به اینکه در جوار مرزهای شمالی و شمال غربی افغانستان در کشورهای ازبکستان، ترکمنستان و ایران وجود میدان های نفت و گاز به اثبات رسیده و یا در حال بهره برداری می باشد. لذا احتمال وجود ادامه این میدان ها در افغانستان نیز وجود دارد. بنابراین دولت می تواند با سرمایه گذاری و اکتشاف این میادین به استخراج آنها بپردازد و یا آنها را به شرکت های بین المللی با شرایط خوب قرار داد کند تا افغانستان بتواند ازگنجی که به روی آن با شکم گرسنه خوابیده است استفاده مناسب واقتصادی کند.