«نسیمه – خاطرات یک دختر مهاجر»

by hard 2011-01-25, 16:31

صحرا کریمی؛ نسیمه و خاطرات⁯اش

«نسیمه – خاطرات یک دختر مهاجر» 0,,6414838_1,00

صحرا کریمی، فلمساز جوانی است که به تازگی دکترایش را گرفته است

جدیدترین فلم صحرا کریمی، «نسیمه – خاطرات یک دختر مهاجر» (2010) توانسته
است امسال به مسابقات اسکار دانشجویی راه پیدا کند. این فلم نیمه مستند و
داستانی درباره یک دختر مهاجر افغان است که به اروپا آمده است.

این
البته یگانه موفقیت این فلم⁮ساز جوان افغان طی سال روان نیست، او به
تازگی سند دکترایش را نیز در رشته سینما از دانشکده فلم و تلویزیون
براتیسلاوا دریافت کرده است. خانم کریمی که رساله دکترایش را درباره موج
نو سینمای ایران نوشته است، شاید اولین کسی باشد که از افغانستان در این
رشته از یک دانشگاه معتبر غربی سند دکترا دریافت می⁮کند.

«نسیمه»

فلم
«نسیمه» درباره یک دختر مهاجر افغان است که به تازگی به اروپا آمده است.
این فلم نیمه داستانی و نیمه مستند داستان آشنای هجرت و غربتی را روایت
می⁮کند که طی سی سال گذشته برای میلیون⁮ها افغان در سراسر جهان اتفاق
افتاده است. فلم نسیمه تا حد زیادی خاطرات شخصی کارگردان آن است که به شکل
تصویری بازگو شده است. صحرا کریمی خود نقش نسیمه، دخترک جوان و محجوب
افغان را بازی می⁮کند که گویی از وسط آسمان آبی به شهر بیگانه⁮یی پرتاب
شده است که نه زبان مردمان آن را می⁮فهمد و نه با زندگی و زمانه آن⁮ها
ارتباطی دارد. او از افغانستان آمده است، کشور جنگ زده⁮یی که در آتش فقر و
جهل می⁮سوزد و خود را در براتیسلاوا، پایتخت زیبای یک کشور اروپای شرقی
می⁮یابد. فلم روایت گیرای سفر نسیمه را پی می⁮گیرد که از کمپ⁮های مهاجرین
شروع می⁮شود.

برخی
از بهترین قسمت⁮های فلم، درباره دوستی⁮هایی است که بین نسیمه و دیگر
افغان⁮های پناهجو در کمپ مهاجرین شکل می⁮گیرد. جوانان افغان که هر یک مثل
نسیمه، مضطرب و بی⁮سرنوشت شب و روز شان را در انتظار می⁮گذرانند، سعی
می⁮کنند که از یگانه دختر افغان حاضر در کمپ همواره حمایت کنند. آن⁮ها با
برگزاری جلسه⁮های رقص و آوازخوانی تلاش می⁮کنند ساعتی را به دور از غم غربت
به صدای دهل و دوبیتی وطنی پناه ببرند. تصاویر فلم گاه با تصاویر مستندی
همراه می⁮شوند از ایامی که صحرا کریمی خود همچون نسیمه در کمپ مهاجرین به
سر می⁮برد و دقیقاً چنین روزهایی را تجربه می⁮کرد.

«نسیمه – خاطرات یک دختر مهاجر» 0,,6414845_1,00

صحرا کریمی تا هنوز چندین فلم موفق در ژانرهای مختلف ساخته است.

مانند
دیگر فلم⁮های خانم کریمی، این فلم نیز شیوه شاعرانه⁮یی را در بازگویی
قصه⁮اش در پیش می⁮گیرد. در قسمت⁮هایی از فلم، نسیمه با صدای حزن آمیزش
متن⁮های شاعرانه⁮یی را که گویی از دفتر خاطراتش برداشت شده است، درباره
تجربه سفرش و جستجوهای ناتمامش می⁮خواند. او همواره در جستجو است، جستجو
برای یک دوست، یک خانه، یک زندگی نوین و مهمتر از همه یک هویت نوین. او
می⁮داند که در این شهر غریب، او نمی⁮تواند یک دخترک محجوب و بی⁮کس باقی
بماند، او باید به جستجویش ادامه بدهد تا به تعریف جدیدی از خود و زندگی
دگرگونه⁮اش دست یابد. از اولین تجربه⁮های نسیمه در زندگی نوین، آشنایی
اتفاقی با یک دختر جوان اسلواکیایی در ایستگاه قطار است. نسیمه که فقط
می⁮تواند به سختی انگلیسی صحبت کند، سر صحبت را با دختر اسلواکیایی باز
می⁮کند و به او می⁮گوید، تازه به این شهر قدم گذاشته است و هیچ کسی را
ندارد که به او زنگ بزند و هیچ جایی را ندارد که به آن⁮جا برود. دختر
اسلواکیایی، با مهربانی از نسیمه دعوت می⁮کند که به خانه او برود، چیزی که
دوست پسرش خوشش نمی⁮آید و با تمسخر می⁮گوید: «خانه ما که کمپ مهاجرین
نیست». ولی در نهایت نسیمه برای مدتی مهمان اتفاقی یک خانواده کوچک
اسلواکیایی می⁮شود.

صحرا
کریمی تا هنوز چندین فلم موفق در ژانرهای مختلف ساخته است. بیشتر این
فلم⁮ها را در دوران دانشجویی⁮اش ساخته که در جشنواره⁮های مختلفی نمایش داده
شده اند. او با آن که در کارگردانی فلم⁮های داستانی مهارت بالایی دارد،
ولی چندین فلم مستند نیز در کارنامه هنری او به چشم می⁮خورند. از جمله فلمی
به نام «در جستجوی خیال» که اتفاقاً آن هم درباره کمپ⁮های مهاجرین کشور
اسلواکیا است. ولی یکی از بهترین فلم⁮های او «زنان افغان در حال رانندگی»
(2009) نام دارد که مستند بلندی است درباره چهار زن کابلی که جرئت کرده اند
دست به رانندگی بزنند که در افغانستان کار کاملاً مردانه دانسته می⁮شود.
این فلم نخستین کار صحرا کریمی در داخل افغانستان بود و پس از آن تا هنوز
فلم دیگری در داخل کشور نساخته است، هرچند در صدد این کار است. در کنار
این فلم⁮های مستند، کریمی فلم⁮های کوتاه و تجربی زیادی نیز ساخته است که
برخی از آنان بیش از دیگر فلم⁮های او صمیمی و شخصی هستند. در آن فلم⁮های
دانشجویی که او از آزادی بیشتری برای تجربه و تجسس برخوردار بوده است،
توانسته است به خوبی مهارت⁮هایش را در قصه گویی سینمایی صیقل بدهد.

فلم زنانه

صحرا
کریمی در سینمای افغانستان یگانه زنی است که فلم⁮های زنانه می⁮سازد. فلم
زنانه، ضرورتاً به معنای فلمی نیست که درباره زنان ساخته شده باشد؛ بل به
معنای فلمی است که با نگاهی زنانه به روایت حوادث بپردازد. ما در سینمای
افغانستان چندین زن بااستعداد داریم که طی سال⁮های پس از سقوط طالبان
توانسته اند فلم⁮های زیادی در رابطه با مشکلات زنان در افغانستان تولید و
کارگردانی کنند. کما این که مردان فلم⁮ساز نیز طی این سال⁮ها درباره زنان
افغان فلم⁮های زیادی ساخته اند، ولی این فلم⁮ها طوری ساخته شده اند که
بیننده نمی⁮تواند با تماشای فلم بفهمد که آیا یک مرد پشت کمره فلمبرداری
ایستاده بوده است و یا یک زن. همان فلم⁮هایی را که کارگردانان زن درباره
زنان ساخته اند می⁮توانست توسط مردان ساخته شده باشند. ولی آنچه که آثار
صحرا کریمی را در این میان متمایز می⁮سازد، نگاه کاملاً زنانه او در
بازگویی داستان⁮هایش است؛ طوری که بیننده متوجه می⁮شود که فقط یک زن
می⁮تواند این قصه⁮ها را بگوید.

«نسیمه – خاطرات یک دختر مهاجر» 0,,6414982_1,00

صحرا کریمی، در جریان کارهای هنری اش

فلم
زنانه معلادل شعر زنانه است و آن را از ادبا وام گرفته ام، همان⁮ طور که
برخی از شاعران زن زبان فارسی اشعاری می⁮گویند که از نگاه جنسیت خنثا
هستند و یا حتا مردانه به نظر می⁮رسند، در دنیای سینما نیز چنین پدیده⁮یی
وجود دارد. در ایران مثلاً، پروین اعتصامی به عنوان زنی شناخته می⁮شود که
اشعارش کاملا ً مردانه است، و در مقابل فروغ فرخزاد را به عنوان زنی
می⁮شناسند که برای نخستین بار در زبان فارسی شعر زنانه را رواج داد. او
بی⁮پرده از خودش و از احساسات زنانه⁮اش در سرودن شعر استفاده کرد و این
باعث شد که نسل جدید زنان شاعر در پیروی از او، از بروز احساسات زنانه شان
پروایی نداشته باشند. در میان شاعران افغان، زهرا حسین زاده و مریم
ترکمنی از شاعرانی هستند که هویت زنانه شان را در اشعار شان پنهان
نمی⁮کنند، ولی در عوض همان طور که کاظم کاظمی در جایی گفته است، خالده
فروغ در شعر افغانستان از نمونه زنانی است که به سختی می شود باور کرد که
اشعار او با قلم یک زن نوشته شده است.

در
جهان مردانه ادب و هنر افغانستان، فاش⁮گویی زنانه شجاعتی می⁮طلبد که فقط
از زنان سنت شکن برمی⁮آید. صحرا کریمی یکی از آن⁮هاست. در فلم⁮های صحرا
کریمی، ترس⁮ها، تردیدها، خواب⁮ها و خیال⁮های زنانه همواره بستر اصلی
داستان⁮ها را تشکیل می⁮دهند. فلم⁮های او شاید فمینیستی نباشند، ولی بدون شک
زنانه هستند.

همیشه مهاجر

صحرا
کریمی 28 سال پیش از پدری ارزگانی (حالا دایکندی) و مادری بدخشانی در
کابل متولد شد. او که در تمام زندگی⁮اش همواره مهاجر بوده است، در ایران
کلان شده و در سال 2001 زمانی که به اسلواکیا اقامت گزید، تحصیلات
دانشگاهی⁮اش را در رشته سینما در آن کشور کوچک اروپای شرقی آغاز کرد. او
از سه سال به این طرف میان کابل و براتیسلاوا در رفت و آمد است، و نتیجه
این سفرها فلم «زنان افغان در حال رانندگی» و یک ورکشاپ مستندسازی در
دانشگاه کابل بوده است. خانم کریمی هم اکنون همراه با شوهرش در تهران
زندگی می⁮کند و قصد دارد درباره داریوش مهرجویی، کارگردان سرشناس ایرانی
یک فلم مستند بسازد.

صحرا
کریمی با آن که با سینمای ایران و افغانستان آشنایی خوبی دارد، ولی آثار
او هیچ شباهتی به سنت سینمایی این دو کشور ندارد. او بیشتر متاثر از
سینمای نوین شرق اروپا و سنت سینمایی شوروی است. او نگاه شاعرانه⁮اش را از
سینمای شوروی به ارث برده است و افکار زنانه⁮اش را از سینمای زنانه
اروپایی. او در واقع به نسل جدیدی از سینماگران شرق اروپا تعلق دارد که
این سال⁮ها با فلم⁮های شان باعث تعجب و تحسین فستیوال⁮های بزرگ بین المللی
شده اند. نمونه مشهور این جریان که به سینمای «موج نو» رومانیا تعلق
دارد، کریستین مونگو و فلم تحسین شده اش «4 ماه، 3 هفته، 2 روز» (2007)
است.

صحرا
کریمی همواره با فلم⁮هایش نشان داده است که استعداد درخشانی در روایت
قصه⁮هایی دارد که هرچند بسیار شخصی به نظر می⁮آیند، ولی انعکاس تجربه جمعی
نسل بزرگی از انسان⁮هایی است که غم غربت را دیده اند و در جستجوی هویت شان
راه⁮های زیاد پیموده اند. همان طور که پیش از این با فلم⁮هایش توانست رمق
تازه⁮یی به جان سینمای افغانستان بدمد، از این پس نیز خانم کریمی
می⁮تواند بازار سرد سینمای کشور را با فعالیت⁮هایش گرم کند. در آینده، ما
مطمیناً بیشتر درباره صحرا کریمی خواهیم شنید؛ دکتور صحرا کریمی البته.

نویسنده: علی کریمی